Íslenski bókamarkaðurinn er einn sá allra sérkennilegasti í veröldinni. Hvergi í heiminum eru gefnir út eins margir titlar á hvern íbúa og á Íslandi og sagan segir að Íslendingar lesi manna mest og best. Bókaútgáfan sjálf hefur skipst á margar hendur sem hefur gert það að verkum að einstaklingar hafa getað farið roggnir út í bókastríð gegn grónum, stórum forlögum. Miðað við allan þann fjölda bóka sem kemur út á hverju ári er varla við því að búast að margir titlar skili útgefandanum hagnaði. Oft er talað um að selja þurfi titil í 1.500-2.000 eintökum, svo að hann skili arði, en fáar bækur ná því marki í desember einum og saman.

Rithöfundar, þýðendur og útgefendur keppast við að ljúka verkum sínum þegar hausta tekur til þess að verða gjaldgengir í hinu árlega jólabókaflóði. Jólabókaflóðið er orð á sönnu: Hundruðir titlar steypast yfir almúgann á hverju ári sem verður að styðjast við Jólabókatíðindi til að átta sig á öllu saman. Stundum takmarkast lestur hans við þau ein og sér. Gagnrýnendur komast í hörku uppgrip því hver einasti fjölmiðill lætur sinn mann dæma nýútkomnar bækur. Engin hefur enn sem komið er drukknað í jólabókaflóðinu svo vitað sé.

Hvað sem öðru líður er þó víst að stórmarkaðirnir hafa með markaðsstefnu sinni sett íslenska bókamarkaðinn í skringilega stöðu. Þannig hefur þeim tekist að hrifsa til sín stóran hlut af bóksölunni frá bókabúðum með því að bjóða bestu verðin á bókum. Oft eru þessi verð þó með þeim hætti að smásalinn tekur lítinn hagnað af hverju seldu eintaki og stundum borgar hann með bókinni. Hvað ætli Bónus græði mikið á hverju seldu eintaki af Harry Potter sem kostar 1800 kr. á sama tíma og leiðbeinandi verð er rúmar þrjú þúsund krónur? Kannski rétt um 250 kr.

Því má ætla að sú stefna stórmarkaðanna að selja vinsælustu titlanna með sem mestum afslætti sé fyrst og fremst sú að draga til sín kúnna, sem geri önnur kaup í leiðinni. Neytendur ættu að fagna þessum markaðsaðstæðum, enda geta þeir keypt fleiri bækur fyrir minni pening. Bókaforlögin, sem gefa stóru bóksölunum mikinn afslátt af forlagsverði, eru engir sauðir frekar en smásalinn. Leiðbeinandi verð þeirra er auðvitað hugsað þannig að svigrúm gefist til þess að veita smásölum afsláttarkjör.

En hver tapar þá þegar heildsalar, neytendur og smásalar brosa sínu breiðasta? Það væri þá ekki nema vinnuaflið, maðurinn á bakvið við ritverkið. Hann fær yfirleitt laun sín í samræmi við afsláttarverð forlagsins til smásalans. Þannig hefur það gerst að metsölutitlar færa ekki rithöfundum sömu tekjur og áður. Ágætur maður sagði eitthvað á þá leið að fyrir tveimur áratugum hefðu rithöfundalaun af metsölubók verið ígildi íbúðar en væru þau aðeins útborgun í bíl. Rithöfundarnir eru auðvitað lausir við þann ómerkilega hugsunarhátt að peningar skipti öllu máli. Þeirra mottó er að sjálfsögðu: „Blindur er bóklaus maður.“

Gleðileg bókajól.