Sannleikurinn um Tsjernobyl

chernobyl.jpgTsjernobyl slysið hefur orsakað aukna torgtryggni almennings í garð kjarnorku sem margir andstæðingar hennar eru duglegir að nýta sér. Þetta hefur komið niður á rannsóknum á þessu sviði og hafa margar þjóðir ákveðið að loka kjarnorkuverum sínum og leitað eftir öðrum og oft óhagkvæmari orkugjöfum. En hver voru raunveruleg áhrif Tsjernobyl-slyssins á heilsufar fólksins á svæðisinu?

chernobyl.jpgEflaust geta fáir staðir í heiminum státað sig af jafnt gildishlöðnu og táknrænu heiti og Tsjernobyl. En þótt allir kannist við nafnið og söguna sem býr að baki frægð þess, geta fæstir fundið staðinn á landakorti. Margir vita ekki einu sinni í hvaða landi hann er, nema kannski „einhvers staðar í Sovétríkjunum“. Það er því ágætt að byrja þennan pistil á því að rifja upp nokkrar staðreyndir.

Tsjernobyl kjarnorkuverið er í Norður-Úkraínu, skammt frá landamærum við Hvíta-Rússland. Það er eitt margra kjarnorkuvera í fyrrverandi lýðveldum Sovétríkjanna. Þann 26. apríl 1986 varð sprenging í kjarnofni nr 4. sem olli því að geislavirk efni láku út í andrúmsloftið með tilheyrandi umhversisspjöllum, fólksflutingum og veseni.

Andstæðingar kjarnorku eru duglegir að benda á Tsjernobyl-slysið máli sínu til stuðnings. Ekki er því að neita að það dæmi er sterkt og þótt sagt sé að öryggisbúnaður í kjarnorkuverum á Vesturlöndum sé þannig úr garði gerður að sambærileg slys gætu ekki átt sér stað má réttilega benda á að sovéskir verkfræðingar hafi á sínum tíma auðvitað haldið svipuðu fram.

Því benda andstæðingar kjarnorku á að sama hverjar líkur á slysum séu, þegar þau eiga sér stað hafa þau í för með sér óafturkræf spjöll á náttúru og heilsu manna. Þess vegna er ekki réttlátt að kjarnorku til að framleiða rafmagn – við erum að fórna meiri hagsmunum fyrir minni.

Staðhæfingin um að geislunin af völdum Tsjernobyl-slyssins hafi haft í för með sér stórkostlega aukningu í tíðni krabbameins á svæðinu, með tilheyrandi þúsundum mannsláta, er af flestum álitin algildur sannleikur. Því eru til mörg hjálparsamtök sem aðstoða fólk við að rétta íbúum svæðisins hjálparhönd – t.d. með því að senda jólagjafir o.s.frv.

Í þessu ljósi er vert að skoða nokkrar skýrslur sem gerðar hafa verið um áhrif slyssins á heilsu almennings á svæðinu. Hér verður stuðst við skýrslur frá NAE, kjarnorkustofnunar OECD og UNSCEAR sem er nefnd á vegum SÞ sem rannsakar áhrif kjarnageislunar.

Með beinum hætti má til slyssins rekja dauða 31 einstaklings, starfsmanna versins sem létust í sprengingunni og slökkviliðsmanna sem unnu við að slökkva eldinn og létust af völdum ofgeislunnar.

Þá hefur tíðni krabbameins í blöðruhálskirtli meðal barna aukist á svæðinu og verður sú aukning ekki skýrð með öðru en áhrifum geislunnar. Þar er einkum átt við börn sem voru á aldrinum 0-5 ára á þeim tíma sem slysið varð.

Hins vegar hafa ekki fundist neinar vísindalegar sannanir fyrir almennri aukningu á tíðni annarra tegunda krabbameins eða annarra sjúkdóma af völdum geislunar. Í skýrslu NEA segir:

„[…] the scientific and medical observation of the affected population has not to date revealed any significant increase in other cancers, leukaemia, congenital abnormalities, adverse pregnancy outcomes or any other radiation induced disease that could be attributed to the Chernobyl accident.“

Oft er varpað fram gröfum þar sem sýnd er auking aukning ýmissa sjúdóma eftir slysið. Í því þessu samhengi gleymist oft að taka með í reikninginn almennt versnandi heilsufar í fyrrv. Sovétríkjunum. Þannig er tíðni hvítblæðis á mengaða svæðinu sú sama og annars staðar í landinu og hún var reyndar byrjuð að aukast fyrir slysið.

Stærsti hluti heilsuvandans á Tsjernobyl svæðinu á sér félagslegar skýringar. Sjálfsmorðstíðni hefur aukist. Konur vildu lengi ekki eignast börn af ótta við að ala af sér skrímsli. Margir sjúkdómar á svæðinu eru dæmigerðir streitusjúkdómar sem stafa af því að fólk þurfti að flytja milli staða og lifa í sífelldum ótta við e-ð sem það þekkti ekki.

Tsjernobyl-slysið hefur kostað íbúa Úkraínu og Hvíta-Rússlands miklar þjáningar. Hins vegar voru heilsufarslegar afleiðingar slyssins ekki jafn geigvanlegar og sumir vilja af láta. Stærsti vandinn felst líklegast í röskunininni sem slysið hafði á líf fólks, frekar en geisluninni sjálfri. En í dag þiggja mörg hundruð þúsund manns bætur fyrir að hafa búið á menguðu svæði, sem eykur vitanlega en á þjóðfélagslegan og efnahagslegan vanda svæðisins.

Latest posts by Pawel Bartoszek (see all)

Pawel Bartoszek skrifar

Pawel hóf að skrifa á Deigluna í september 2002.