Ræða Bjarna Ármannssonar, stjórnarformanns Verðbréfaþings Íslands (VÞÍ), á ársfundi þingsins markar vonandi breytingu á starfi þess sem eftirlitsaðila en þar sagði bankastjórinn að sá tími væri liðin að þingið gæti horft fram hjá yfirsjónum markaðsaðila. Þingið ætlast til þess að farið verði eftir reglum þess.

Þetta eru auðvitað orð í tíma töluð en margsinnis hefur VÞÍ gerst sekt um linkind gagnvart markaðsaðilum. Nærtækasta dæmið um slíkt var sú atburðarás sem varð vegna skráningar Íslandssíma á VÞÍ sumarið 2001. Þar hafði stjórn þingsins veitt Íslandssíma undanþágu frá reglum þingsins en félagið átti sér ekki þriggja ára rekstrarsögu. Hrun á gengi Íslandssíma í kjölfarið kom illa við markaðinn og var ekki til þess fallið að auka tiltrúa manna á ungum hlutabréfamarkaði. Til að bæta gráu ofan á svart var stjórn VÞÍ sökuð um óeðlileg hagsmunatengsl við Íslandssíma en meirihluti stjórnarmanna tengdist yfirmönnum og innherjum í Íslandssíma. VÞÍ lét sér nægja að áminna Íslandssíma. Það sama var uppi á tengingnum nokkru áður þegar Marel var áminnt fyrir að gefa ekki út neikvæða afkomuviðvörun fljótlega eftir að rekstrarárinu 2000 lauk en þá hafði rekstur félagsins versnað til muna frá áætlun í útboðslýsingu í nóvember 2000. Þegar afkomutölur Marels voru birtar í mars 2001 lækkaði gengi félagsins um 20%.

Það er þó ýmislegt fleira sem veikt hefur kauphöllina. Má þar nefna Tilboðsmarkaðinn sem settur var á fót í mars 2001 til höfuðs „gráa markaðinum“, óformlegum markaði með óskráð hlutabréf. Hugmyndin á bakvið Tilboðsmarkaðinn var sú að gera smærri félögum og vaxtarfélögum, sem ekki uppfylla reglur VÞÍ t.d. um markaðsvirði og aldur, kleift að skrá bréf sín í kauphöll, og fá þannig fram markaðsverð á bréfin. Forsvarsmenn VÞÍ sögu við það tilefni að skilyrði fyrir opnun þessa markaðar væru þau að þátttaka meðal félaga væri góð frá upphafi. Nú þegar Tilboðsmarkaðurinn hefur verið starfandi í eitt ár eru aðeins þrjú félög á honum, Landssíminn, Frumherji og Keflavíkurverktakar sem reyndar verða afskráðir bráðlega. Álykta má að markaðurinn hefði fæðst andvana enda eru Landssíminn og Frumherji ekki spennandi félög í augnablikinu.

Sá sem þetta ritar finnst oft eins og að VÞÍ hafi ekki náð að nýta sér þau einstöku tækifæri sem Ísland hefur upp á að bjóða. Hérlendis eru einhver best reknu sjávarútvegsfyrirtæki í heimi en þrátt fyrir það hefur ekkert erlent sjávarútvegsfyrirtæki skráð bréf sín á VÞÍ. Fyrir nokkrum misserum lýsti þáverandi forstjóri VÞÍ að unnið væri að því að fá erlend sjávarútvegsfyrirtæki til landsins en ekkert bólar á þeim.

Í þessari gagnrýni má ekki gleyma þeirri staðreynd að hlutabréfamarkaðir hafa gengið í gegnum miklar þrautagöngur undanfarin tvö ár og mörg félög, sem ætluðu sér á VÞÍ, hafa lagt skráningaráform á hilluna. Hins vegar verður að segjast eins og er, að stjórn þingsins og framkvæmdastjórn hafa stigið feilspor og skort áræðni á erfiðum tímum. Vonandi tekst nýjum forstjóra VÞÍ, Þórði Friðjónssyni, að styrkja þingið sem kauphöll og eftirlitsaðila. Verðbréfamarkaðurinn, sem hefur átt undir högg að sækja, þarf á kraftmiklum forystuaðila að halda sem heldur markaðsaðilum við efnið og lemur á putta þegar þess gerist þörf.