Rafmagnsleysið í Bandaríkjunum – Hvernig getur þetta gerst?

Flestum er í fersku minni þegar stór hluti austur strandar Bandaríkjanna varð rafmagnslaus fyrir nákvæmlega tveimur vikum. Margir furðuðu sig á því hvernig svona lagað gæti gerst hjá einni af þróuðustu þjóðum veraldar og var kostnaðurinn metinn á milljarða dollara.



Al-Queda samtökin gripu gæsina og lýstu því yfir að rafmagnsleysið væri þeim að kenna. Þeir sögðust ráða yfir tækni til að framkvæma rafmagnsleysi án þess að neinn uppgötvaði hvernig það væri gert. Þeir vildu ekki upplýsa neitt um aðferðina enda gætu þeir þá ekki notað hana aftur. Eflaust hafa fáir tekið þessa yfirlýsingu Al Queda alvarlega enda þegar rýnt er í málið kemur í ljós að ekki þarf svo mikið til að valda jafnútbreiddu rafmagnsleysi og raun ber vitni.

Dreifikerfi raforku eru í eðli sínu frekar einföld kerfi. Þau samanstanda af stórum raforkuverum sem eru tengd saman með raflínum. Hvert þessara vera getur svo dælt orku inn á kerfið og ef eitt raforkuver dettur út að þá eiga hin orkuverin sem tengd eru kerfinu að geta tekið við slakanum sem myndast. Dreifikerfið getur hvergi geymt orku og er því einfaldlega á hverju augnabliki verið að mæta rauneftirspurn eftir raforku. Orkuverin dæla því eins mikilli orku inn á kerfið og notendur þurfa hverju sinni.

Dreifikerfið er allajafna mjög stöðugt en sé eftirspurn eftir raforku mjög mikil getur kerfið orðið veikt fyrir sökum þess hvernig það er byggt upp. Detti eitt raforkuver út af kerfinu eiga önnur ver sem tengd eru dreifinetinu að geta tekið við slakanum sem myndast. Sé kerfið hins vegar nálægt hámarksafköstum, þ.e. að hvert raforkuveranna sem tengt er kerfinu dæli nánast eins mikilli orku og það getur inn á netið, að þá þarf aðeins einn ófyrirséðan atburð sem slær út eitt raforkuver til að koma af stað keðjuverkun. Slíkur ófyrirséður atburður getur t.a.m. verið elding, eldur eða bilun í rafali o.f.l. Bandaríkjamenn töldu t.a.m. sjálfir líklegt að eldingu hafi lostið niður sem olli rafmagnsleysinu.

Verði þessi ófyrirséði atburður til þess að raforkuverið hætti að dæla orku inn á kerfið að þá þurfa önnur raforkuver að dæla meiri orku inn á kerfið sem því nemur. Séu nálæg ver hins vegar nærri hámarksafköstum þannig að þau geta ekki dælt meiri orku inn að þá slökkva þau frekar á sér til að koma í veg fyrir að þau brenni yfir. Þetta gerir vandamálið augljóslega verra og veldur því að raforkuverin aftengjast drefinetinu eitt og eitt sem gerir það að verkum að heilu landssvæðin fá ekki raforku.

Einnig má hugsa sér að stór háspennulína hafi gefið sig vegna ófyrirséðs atburðar og afleiðingarnar samskonar keðjuverkun þannig að nálægar línur réðu ekki við aukið álag og gáfu sig líka. Ein lausn á vandamálinu er í sjálfu sér einföld og augljós. Byggja fleiri raforkuver og háspennulínur sem geta tekið við auknu álagi ef eitthvað fer úrskeiðis. Slíkt kostar peninga og það er spurning hvort menn séu reiðubúnir að greiða aukalega fyrir raforkuna til að forðast rafmagnsleysi endrum og sinnum.

Fyrir Bandaríkjamenn er vonandi að Sigurður Sigþórsson, uppfinningamaður frá Austur-Héraði, vinni margra ára baráttu sína við annað lögmál varmafræðinnar og takist að smíða frumgerð eilífðarvélar sinnar, orkusláarinnar. Sigurður fékk um daginn 300 þúsund króna styrk frá Byggðastofnun til smíðar frumgerðarinnar en tækið framleiðir víst rafmagn úr engu, reyndar með aðstoð þyngdaraflsins, að sögn uppfinningamannsins. Takist honum ætlunarverk sitt er næsta víst að Bandaríkjamenn munu kaupa af honum margar orkuslár, einfaldlega til þess að þurfa ekki að lenda í þessu vandræðalega rafmagnsleysi enn eina ferðina og forðast það að vera aðhlátursefni annarra þjóða.

Latest posts by Þórður Heiðar Þórarinsson (see all)